İSLAM DÜŞÜNCE GELENEKLERİ - ÖMER TÜRKER - KETEBE YAYINLARI
“İslam dünyası genel olarak bilimlerde ve teknolojide Batı karşısında geri kalmışlığın bedelini önce peyderpey sömürgeleşerek sonra da değerler krizine duçar olmakla ödemeye başlamıştır. Hala da bu kriz, bütün acımasızlığıyla Müslüman dünyayı kasıp kavurmaktadır. Bu bakımdan İslam dünyasının krizi, fıkıh ve tefsir gibi uygulamalı dini bilimlerden ziyade düşünce ve teorik bilimlerdedir. Müslümanlar dünyaya açıklama, isim verme, anlamlandırma ve müeyyide koyma gücünü yitirmiştir. Kuşkusuz bu durum hayatın bütün alanlarına sirayet ettiğinden dini ve felsefi pratik ilimler de krizden derinlemesine etkilenmektedir. Krizin kaynaklarını doğru tespit etmediğimiz sürece çözüm arayışlarımız da sorunlu olacaktır. İğneyi karanlıkta kaybedip aydınlıkta arama işini tadını kaçıracak şekilde uzattığımız söylemek abartı olmaz.”
İslam Düşünce Tarihi için bir milat verilecek olsa bu behemehâl Hz. Peygamberin dar-ı bekaya irtihali olurdu. Çünkü Hz. Peygamber’in vefatıyla vahiy kesilmiş Müslümanlar sadece Kuran ve Sünnetle baş başa kalmışlardır. Bu durum kısa bir müddet içerisinde yeni birtakım sorunların teşkil etmesine sebebiyet vermiştir. Dahası üzerine yapılan fetihler neticesinde kadim dünyanın bilgi havzaları Müslümanların yönetimine geçmiş ve burada pek çok din, dil ve kültürle tanışılması sorunları katmerlendirmiştir. Müellif, tüm bu sorunlarla beraber İslam düşünce geleneğinin bütün sorunlarının en temelde Akıl-Vahiy ilişkisinden türediğini tartışmaya açmaktadır. Bu düşünce geleneklerinin tikel olarak Tanrı, Âlem ve İnsan hakkındaki görüşleri ortaya konulmakta ve bu kavramların birbirleriyle ilişkisini yani Tanrı-Âlem, Tanrı-İnsan ilişkisini nasıl anladıklarını belirtmektedir. Nihayetinde mezkûr ilimlerin alamet-i farikaları tespit edilip ‘çağdaş meseleleri nasıl ele alacağımız ‘sorusu değerlendirilmeye çalışılmıştır.
FAŞİST YALANLARIN KISA TARİHİ – FEDERICO FINCHELSTEIN – İLETİŞİM YAYINLARI
“Faşizm evrensel aklın hakikati söylemek konusunda yegane kriter olduğu fikrine karşıydı. Faşizm, siyasi hakikatin nihai kaynağı olarak birtakım mitsel kökenler tesis etti. Faşizm siyasette doğru ile yanlış arasındaki ayrımı bulanıklaştırdı. Faşizm milliyetçi ve aynı zamanda mutlak olan bir ‘hakikat ’üretti. Hakikat ise çoğul çağrışımlara kapalı bir şekilde, her türlü muhalefeti dışladı ve hiyerarşik güç ilişkilerinin seçkin bir ürününe dönüştü. Faşistler hakikatin rasyonel tariflerini sorgulayarak, ondan saklı bir mana çıkarmak konusunda ısrarcı oldular. Onlar için hakikat, iktidarın içinden ve iktidar yoluyla ortaya çıkan bir sırdı. Hakikat ve meşruiyet, güçlü, şiddetli ve muktedir olanda saklıydı. Halkı ve ulusu şahsında temsil eden, yaşayan bir mit olan lider, iktidarda olan bu eğilimlere fiili bir varlık kazandırdı. İktidar mitin, şiddet ve istila yoluyla doğrulanmasından türedi”
Faşizm üzerine araştırmalarıyla tanınan Arjantinli tarihçi Federıco Fınchelsteın Türkçeye çevrilmiş bu ikinci kitabında içinde bulunduğumuz dönemi ve pratiklerini anlama noktasında faşist ideologların izini sürmeyi önemle vurguluyor. Yazar bu teklifini, Hitler ve Mussolini başta olmak üzere faşist liderlerin ve propagandacılarının yalanı nasıl sıradan ve mitsel olarak kurguladıklarını tarihsel, felsefi ve en önemlisi de psikolojik bir okumayla ele alarak aktarıyor. Ayrıca faşizmde diğer siyasi geleneklerin aksine ‘yalanın ’rastlantısal olmadığını bilakis mutlak hakikat o imişçesine, söylenilen yalanın temelinde aldatmacadan daha ziyade derin bir inancın yattığını belirtmektedir. Kitap faşizmi taraftarlarının zihinlerinde yatan üç bileşen etrafında irdelemektedir, bunlar; yanılmazlık, hakikat ve tanrı. Öncelikle tarihin ve ampirik gerçekliğin ötesinde değişmez bir hakikat vardır ve bu hakikatin taşıyıcısı konumunda olan ‘kahraman/lider’ ise yanılmazlık durumunun simgesi ve tanrının tecessüm ettiği kişi durumundadır. Kitabın ilgi çekici yanlarından biride faşizmin zulmetme ve hükmetme aracı olarak bugünün popülist, otoriter liderleri tarafından nasıl aktarıldığının izini sürmesiydi diyebiliriz.
ÖZGÜR TOPLUMUN İSLAMİ TEMELLERİ - NOUH EL HARMOUZİ VE LİNDA WHETSTONE - LİBERTE YAYINLARI
“Sınırında gayrimüslim devletlerin bulunduğu ve sürekli genişleyen hanedan tipi imparatorluğun politik mecburiyetleri, âlimleri tedrici de olsa yavaş yavaş bir dar’ül-İslam fikri geliştirmeye sevk etmiştir. Bu büyük kayma İslam’ın adalet hakkaniyet hukukun üstünlüğü ve bireysel özgürlüklere dayanan bir yaşam tarzından dışlayıcı, bölgesel ve dini bir imparatorluğa evirilmesine yol açmıştır. Böyle bir ortamda üretilmiş ve biraz aşağıda ele alacağımız irtidat (dinden dönme) kanunları siyasi bir kurguydu. Günümüz Müslüman toplumlarında şeriat(hatalı bir şekilde) ilahi kabul edildiği için dinden dönme ile ilgili hükümde ilahi kabul edilmektedir. İslam Hukuku şu an itibariyle yalnızca birkaç kişinin yorumlamaya kural ve yasa çıkarmaya hakkı olduğu kapalı bir sistemdir. Dinden dönme ve tekfir kavramları siyasi grupların rakiplerini ve muhaliflerinin ortadan kaldırmak için kullandığı politik silahlar haline gelmiştir.”
Özgürlük mefhumunu liberal bir perspektiften inceleyen kitap; İslam Medeniyet Tarihi içerisinde bireysel, toplumsal, siyasi, iktisadi, düşünsel alanlarda ne tür kırılmalar ve tezahürler barındırdığının izini sürüyor. Sözgelimi bireysel özgürlüğün neden korunması gerektiği ve İslam’ın bir din olarak sadece etik bir sistem mi yoksa hem etik hem de politik bir sistem mi olduğu sorusundan hareketle özgür ve liberal bir dünya ile uyumlu olup olmadığı cevaplanmaya çalışılmaktadır. Kitaba göre İslam’ın öngördüğü şekliyle “birey” olmak salt kişisel çıkarlara indirgenen durumdan başka bir şeydir. Çünkü İslam toplumlarında bireyin özgün şahsiyetine önem verilmiş ve toplumsal bir rol biçilerek toplumdan soyutlanması engellenmiştir. Bireyin özgün bir karakter olarak toplumsal bir refah için çabalaması klasik dönem İslam toplumlarında desantralize olmuş devletin sonuçları olan ve tüzel kişilikler olan vakıflar, STK’lar üzerinden gerçekleştirilmiştir. Bunun yanında olaylar sadece iktisadi açıdan değil ahlaki açıdan da ele alınmış ve özgürlüğün temel kurumları olan adalet, eşitlik, mülkiyet gibi kavramalara da değinilmiştir.
DERDİMİZ HAYAT, ETNOMETODOLOJİK FRAGMANLAR - NECDET SUBAŞI – MAHYA YAYINLARI
“Doğrudan başlayan ve birbirini takip eden onca hikaye yer yer inanç yer yer de bir ritüel ya da ahlak olarak karşımıza çıkıyordu. Nerede ne yapacağımız konusunda keyfiliğe fırsat verecek bir zemin arasan bulunmazdı. Peşimiz sıra gelen yükler vardı ki öyle kolay kolay sırtımızdan atamazdık. Karşılaştıklarımız hiç de basite alınamazdı. Bir aritmetik problemi gibiydi yaşadığımız. Tamam, üçgenin iç açılarının toplamı bildiğimiz gibiydi ama biz hangi köşesinde sabitlenmiştik her daim? Hangi taraf, hangi kenar bize aitti? Ya da akla gelmiyor değildi, bizden başka köşeleri de vardı bu üçgenin, neydi onlar? Biri bendim tamam, diğeri din miydi? Tarih miydi? Gelenek miydi? Coğrafya mıydı? İnsan mıydı? Neydi? Hepsinin üstünde olan kimdi? Hepsinin içinde olan neydi? Muallâkta ve mütereddittim, muğlâk ve müphemdim.”
Son derece velud bir yazar olan Necdet Subaşı bu kitabında hem günlük hayatımızda (etnometodolojik) hem de tüm yaşamımız içerisinde aşina olduğumuz, içine doğduğumuz otuz tane kavram ve meselenin tarihten, siyasete, sosyolojiden, psikolojiye, ekonomiden, coğrafyaya kadar geniş bir yelpaze içerisinde izini sürüyor. Yazar bilumum dertleri ve salvoları karşısında hayatı anlama/tanımlama, hayata yön verme/yol gösterme, işaret etme/ışık tutma çabasının derdinde. Tam burada yazarın kendisini de yakan bir soruyu aktarmalıyız; Derdimiz Hayat mıydı? Hayatımız ders miydi? Kitabın hemen girişinden de öyle anlaşılıyor ki izi sürülen kavramlar yazarın kendi hayat hikayesini merkeze alarak ele alınmış. Yazar izini sürdüğü kavramları ve meseleleri biraz akademik biraz da edebi bir üslupla kelimelerle raks edercesine ve aralarındaki ilişkileri/içkinlikleri hissettirerek aktarmış. Sözgelimi bir fıtratla belirli bir ‘coğrafyada’, belirli bir ‘kabile’ içinde belirli bir ‘zaman’ aralığında doğar bir ‘anne’nin kucağında gözlerimizi hayata açarız. ‘Yer yer elem ve ıstırap yer yer de neşe ve huzur’ olan imtihan’larla belirli bir muhitte hayatın müdavimi oluruz.
